U Beogradu je od 13. do 25. septembra održano objedinjeno, odnosno dvostruko izdanje 54. i 55. festivala Bitef, na kome je u okviru glavnog programa izvedeno dvanaest predstava iz osam zemalja. Dvije predstave predstavljale su svojevrsni prolog, koji je najavio tematske i estetske preokupacije ovogodišnjeg festivala; dok su druge dvije („Pluća“ Žige Divjaka i „Neprijatelj naroda“ Tomasa Ostermajera), zbog pandemijskih okolnosti, otkazane pred sam početak festivala. Pod sloganom „Na ivici budućnost“, umjetnički direktor i selektor Bitefa Ivan Medenica dramaturški je rasporedio i konceptualno objednio pozorišni program temama koncentrisanim oko pogubnog globalnog zagrijavanja koje zahtijeva urgentne i dalekosežne reakcije ili prijeti vrlo skorom kataklizmom, na koje su se nadovezale teme posthumanizma i transhumanizma. U vezi sa ovim (kritičkim) razmatranjima o mogućnostima tehnoloških nadgradnji čovjeka, i uopšte antropocentrizma koji je ekosistem i doveo u sadašnje stanje, u estetskom smislu su predstave, naročito u drugom dijelu festivala, kroz dehumanizovanje ili digitalizovanje izvođačkih tijela propitivale živo scensko prisustvo.

U prvom dijelu festivala izvedene su tri predstave posvećene ekološkim problemima: plesna produkcija belgijske kompanije Ultima Vez „Tragovi“, koreografa Vima Vandekejbusa; takođe plesna predstava „Klimatski plesovi“ koreografkinje Amade Pinje (produkcija Amanda Pinja, Beč, Meksiko Siti, Santijago de Čile); i predstava „Farm Fatale“ produkcija pariškog Vivarijum studia (Pariz) i minhenskog Minhner Kameršpile, koju je koncipirao i režirao Filip Ken. Takođe, izvedena je i predstava „Kaspar“ Jugoslovenskog dramskog pozorišta, koju je prema tekstu Petera Handkea režirao Miloš Lolić, i koja je u programskom konceptu zauzela mjesto svojevrsnog prelaza između dvije tematsko-estetske cjeline festivala. Sa ovom festivalskom cjelinom direktno je bila povezana trodnevna naučna konferencija nazvana „Sedimo na grani: solidarnost ili sunovrat“, na čijim su se sesijama naučnici, umjetnici i aktivisti bavili posljedicama narušavanja ekološke ravnoteže, kao i mogućim načinima prevazilaženja ovog najakutnijeg globalnog problema.

Krvave svadbe: Vječne borbe Erosa i Tanatosa

Jednostavna radnja Lorkine poetske drame iz ciklusa tzv. seoskih tragedija „Krvave svadbe“ (1932), bazirana na tragičnom sudaru društvene hipokrizije i rigoroznog lažnog morala sa jedne, i vulkanskih strasti junaka sa druge strane, prati pripreme za ugovoreno vjenčanje Vjerenice i Vjerenika. U noći svadbenog slavlja, Vjerenica bježi sa svojom prvom, nepreboljenom ljubavi, Leonardom Feliksom, čiji su rođaci svojevremeno ubili Vjerenikovog oca i brata. Na podsticaj Vjerenikove Majke, željne krvne osvete, svatovi kreću u hajku na ljubavnike, a dramatični progon završava smrću oba mladića. Ova gotovo banalna dramska potka pravom smislu komada, kome autentičan emocionalni štimung daje Lorkin specifičan, uzavreli poetski jezik, služi samo kao oslonac za pjesničku viziju – čovjekovog neumitno tragičnog usuda, oblikovanog elementarnim silama ljubavi i mržnje, pod sjenkom svenatkriljujuće smrti.

Reditelj Igor Vuk Torbica na scenu je donio upečatljivo i vrijedno, stilizovano, minimalističko, dramsko-muzičko-poetsko čitanje komada, odstranjujući južnjački „kolorit“ i prigušujući prenaglašeni melodramatski patos. Rediteljski pristup odlikuje metaforično korištenje prostora (gotovo prazna scena scenografa Branka Hojnika, koja se otvara u dubinu gromoglasnim rušenjem drvenog zida, u trenutku kada nabujale strasti ljubavi i mržnje probiju brane konvencijama omeđenih područja ljudskog djelovanja), i građenje lirski snažnih scenskih prizora (međutim, nemaju sva scenska rješenja podjednaku poetsku snagu, pa tako recimo glasan zvuk ispaljivanja crvenih konfeta u sceni stilizovanog dvoboja, iako iste vrlo adekvatno simbolizuju prolivenu krv, po sebi ruši poetsko uzbuđenje i djeluje prozaično rasterećujuće).

32. „Grad teatar“ sinoć je svečano otvoren na sceni između crkava, pozdravnim riječima direktorice renomiranog festivala, gradonačelnika Budve i poznatog glumca Dragana Mićanovića, nakon čega je izvedena iznenađujuće svježa a zastrašujuće aktuelna predstava „Romeo i Julija“ Bosanskog narodnog pozorišta.

PRVOKLASNO OTVARANJE - „ROMEO I JULIJA“ U ANGAŽOVANOM RUHU

Radikalno modernizovano čitanje Šekspirovog klasika, u minimalističkoj mada veoma maštovitoj režiji Selme Spahić, na pravi se način uklopilo u ovogodišnji koncept GT-a čiji je nezvanični moto „novo čitanje klasika“. Ova verzija „Romea i Julije“zadire duboko u balkanske podjele, patrijarhalne poglede i (povampirene) konzervativne svjetonazore, proširujući spektar značenja na nacionalne i vjerske rascjepe (o kojima svjedoči doku segment sa grupom naturščika koji ukratko kazuju svoja iskustva sa ljubavi koja se skriva ili zabranjuje). Paralelno sa razložnom, takoreći raskošnom angažovanošću, režiserka minuciozno oblikuje predstavu zavidno estetizovane forme, mrveći sve naznake sentimentalne ljubavne emocije ali ne gubeći izvornu, ponovo pronađenu tragiku i to kroz dekonstruisanu dramatiku i dobro poznat sukob dvije zavađene, zakrvljene porodice. Uz povremene komične otklone u pojedinim prizorima, upečatljivu i ujednačenu igru glumačkog ansambla, fascinantan scenski pokret i vrlo funkcionalnu muziku izvođenu uživo, Spahić kreira mladalačku, buntovničku, pop noir predstavu čiji gledalac biva aktivan sudionik koji svojom percepcijom, moralnim i inim nazorima, te sopstvenom maštom proširuje pažljivo postavljene stvari na sceni, kako svedene scenografije tako i tematske i idejne koordinate.