Reditelj eksploatiše djecu bez pardona, koristeći se najprizemnijim pseudofilmskim sredstvima, manipulišući bestidno osjećanjima i pažnjom gledalaca, upotrebom servilne sentimentalnosti bez dramaturškog uporišta. Jedna ogromna dramaturška rupetina, nesaglediva jama zapravo, zjapi sred cijelog ovog cjelovečernjeg filma - praznina koju je trebalo ispuniti strahovima, nadama, bolima, formatiranim karakterima matera, kćeri i sinova, te njhovim isprepletenim sudbinama. Među gomilom nabacanih likova silom prilika ističe se djevojčica Dara i njena odlučnost da se pobrine o dvogodišnjem, bolešljivom bratu, koji je njena najveća briga nakon što su im “čuvari” ubili majku i starijeg brata, ali neugledno kadriranje i često nepregledni prizori (nuspojava kontinuirano loše režije), poništavaju potencijal koji povremeno proistekne iz puke muke protagonista. Umjesto da izazovu mučninu, pojedine scene su mučne iz sasvim pogrešnog razloga, monotone za gledanje, a autorska muzika Aleksandre Kovač i Romana Goršeka svemu dodaje dozu suvišnog, nakalemljenog obola.
Možda jedina zaista mučna sekvenca, iako takođe zbrzana i pojednostavljena do banalnosti, jeste pomor djece u bolnici – kako bi se napravilo više mjesta, odnosno Darino spašavanje malenog brata od sigurne smrti. Mirisa smrti nema, nema ni krvi ubijenih, ali dovoljan je prizor dječice bačene na gomilu, nekoliko iskrenih izraza užasa na licima i prestravljenosti u očima nevinih žrtava da ta scena “oživi” – da ostane urezana u sjećanje. Jasenovačke strahote režiser ne uspijeva oslikati, niti prikazati patnje koje su proživljavali zatvorenici i zatvorenice, ne pronalazi čak ni način da osudi zlo(tvorstvo) na univerzalan način, ali zato potencira scenu u kojoj časna sestra uči „male Srbe kako da postanu Hrvatima“, iako je nedvosmislena razlika između ustaša i pripadnika hrvatskog naroda, od kojih su pojedini –protivnici NDH – takođe bili u logorima (koji su, istina, prvenstveno bili namijenjeni za Srbe, Jevreje i Cigane). To otvara pitanje, ili pak živu ranu (što sudeći po interesovanju i komentarima javnosti nije zacijelila do dana današnjeg) - zašto je zapravo snimljen ovakav film? Ostavimo to pitanje otvorenim, da ga svako u miru sa sobom promisli i pokuša da odgovori, ali zaključimo o kakvom se djelcu, ovde i sada, godine 2021., radi. Radi se, bez zrnca sumnje, o umjetnički neuspjelom, nesuvislom, manipulativnom i emocionalno ispraznom filmu bez jakih, uobličenih likova, bez valjanog scenarija, unutrašnje snage ili bilo kakve stvaralačke kreativnosti i/li inovativnosti, s pregršt opštih, beznačajnih glumačkih mjesta, smušenog režiserskog postupka koji ne ide nikuda…
U poređenju sa novijim igranim filmovima o koncentracionim logorima odnosno Holokaustu, čiji autori iznalaze dosjetljive, drugačije pristupe temi i inovativne načine realizacije, kakvi su npr. “Život je lijep “ Roberta Benjinija iz 1997., “Čitač” Stivena Daldrija (2008.) i “Šaulov sin” Lasla Nemeša iz 2015. godine, “Dara” ostavlja utisak potpuno anahronog, stilski i narativno prevaziđenog filma. Neko bi možda mogao kazati da je realistički prosede odgovarajući ako imamo na umu da je u navodno u pitanju prvi igrani film o Jasenovcu, kako se u medijima promoviše, ali istina je da je u uglednoj, uređenoj jugoslovenskoj kinematografiji još pedesetih i šezdesetih godina XX vijeka snimljen niz izuzetnih ostvarenja koji se tematski dotiču koncentracionih logora i zločina u NDH. Pomenimo samo klasike “Deveti krug” koji je režirao France Štiglić 1960. ili, pak, “Ne okreći se sine “ Branka Bauera iz 1956. godine, te manje poznato ostvarenje “Crne ptice” Eduarda Galića iz 1967. godine u kojoj je legendarni Fabijan Šovagović odigrao ustaškog poručnika od kojeg se ledi krv u žilama; svaki od pomenutih naslova superioran je u odnosu na Antonijevićevu sklepanu skalameriju, moderniji je, potresniji i neuporedivo svježiji u izrazu. Dodamo li tom skraćenom popisu i možda ključni antiustaški film nastao u SFRJ, a to je maestralna “Okupacija u 26 slika” Lordana Zafranovića, iz 1978. godine, koji, kako smo se prije koju godinu mogli uvjeriti na FEST-u, nije izgubio ništa od vizuelne svježine i autorske odvažnosti, a nažalost niti aktuelnosti, onda je jasno da su ustaška zvjerstva već bila prikazana u kinematografiji bivše Jugoslavije, i to na relevantan i artistički uvjerljiv način. “Dara iz Jasenovca” ne biva relevantan, važan filmski produkt, a što je najžalosnije od svega djeluje gotovo jeftino uprkos silnim parama koje su uložene u produkciju i promociju (navodno preko tri miliona eura!).
Film upitne etike, i nadasve jadne estetike, tako se ispostavlja kao nesretni, nespretni umjetnički debakl u svakom smislu, u bilo kom kontekstu - jedna od najtužnijih epizoda novije srpske kinematografije, do te mjere promašen da nije ni dostojanstven, dostojan spomen na 12.263 djece koliko ih je bilo zatvoreno u ozloglašenom logoru Jasenovac i Stara gradiška, od čega je tek oko trećine preživjelo, najviše zahvaljujući naporima heroine Diane Budisavljević (koja je spasila još hiljade djece, većinom srpske nacionalnosti, iz drugih logora). Ona se i pojavljuje u filmu u nekoliko navrata, ali ni te scene nisu režirane tako da ostavljaju značajniji utisak, što je još jedan pokazatelj sveukupne slabosti “Dare iz Jasenovca”… S tim u vezi, igrano-dokumentarno ostvarenje “Dnevnik Diane Budisavljević” znatno je uspjelije, umjetnički zaokruženije, zrelije i značajnije djelo, iako produkcijski neuporedivo siromašniji, skroman film. Možda je upravo neskromnost, pretencioznost projekta balast koji je pretegao, pa je aktuelna pseudofilmska trakavica Predraga Gage Antonijevića ništa više nego li sramota za sedmu umjetnost, koje nikakve naknadne izjave autora, niti prepotentni izlivi nezadovoljstva zbog navodno neopravdanih negativnih kritika ne mogu zamaskirati.
Ocjena: 3/10
