Filmska Kritika
Neočekivana TV premijera filma koji je po svim pravilima trebalo najprije da igra u bioskopima a potom da postane dostupan najširem televizijskom gledateljstvu, privukla je enormnu pažnju i izazvala lavinu komentara, od kojih većina nema nikakve veze sa filmom kao umjetničkom, ili makar zanatskom formom. Posmatrano izvan ideoloških i političkih parametara, sveden na konkretne pokretne slike kojima je režiser Predrag Antonijević pokušao ispričati priču o stradanjima, pokoljima i užasima logora smrti Jasenovac i Stara Gradiška, dakle o organizovanim masovnim zločinima na prostoru ustaške države NDH, prelomljeno kroz sudbinu djevojčice Dare Ilić i njene porodice, „Dara iz Jasenovca“ neoprostivo je loše ostvarenje u svakom svom segmentu, toliko nemušto, nesuvislo realizovano da je teško izdvojiti bilo koji aspekt filma koji valjano funcioniše. U svakom slučaju nije riječ o istorijskoj melodrami, kako mu tepaju pojedini filmski teoretičari, nego mu po želji možemo prikačiti epitet melodramski, dakako u pežorativnom značenju, što bi označilo prenaglašenu patetičnost, odnosno neumjesnu sentimentalnost većine scena. Šokantno je da za dva i kusur sata koliko film traje, upečatljivih glumačkih kreacija ima samo nekoliko, od kojih bi prije svih trebalo istaći mladu glumicu Jelenu Grujičić Mur koja sugestivno tumači ulogu Jevrejke Blankice. Naturščik Biljana Čekić u glavnoj, naslovnoj ulozi dobija prelaznu ocjenu, ali jasno je da je isti lik neka druga, talentovanija djevojčica mogla odigrati za nijansu-dvije uvjerljivije i emotivno implozivnije.
Upravo je nedostatak emocija ono što zapanjuje, apsolutna nemuštost režisera i scenaristkinje Nataše Drakulić, da prenesu stravu, strah, jezu logoraša, uopšte da uobliče bilo koji lik kako bismo ga doživjeli kao (anti)junaka odnosno junakinju, bilo na strani nevinih bilo na strani njihovih krvnika. Ustaše su prikazane gotovo karikaturalno, koji kada pucaju, kolju ili maljem udaraju, sladotrasno se naslađuju, što kulminira u bizarnoj sceni seksa za vrijeme jednog od ubilačkih pirova u prvih pola sata filma. Posebno je znakovito, pa i porazno za autorsku ekipu, da razinu dijaboličnog ne doseže ni jedan negativac odnosno glumac u odori ustaše, pa ni Marko Janketić u ulozi ozloglašenog Maksa Luburića koji umjesto hladnokrvnog, ozloglašenog arhitekte smrti koja ne prestaje, bezmalo kao da igra pripravnika ubicu koji svoj “posao” ne doživljala smrtno ozbiljno…
Banalnost zla ne biva prikazana, ali zato svjedočimo pornografiji prikaza zločina čime Antonijević valjda pokušava da, manje-više eksplicitno, šokira gledaoca. U tome ne uspijeva, naprotiv, tjelesa padaju ničice i leševi se nižu ali bez gradiranja, poniranja i izvriranja, bez građenja tragedije situacija... Ono što najviše nedostaje upravo je drama - drama preživljavanja, tenzija, hipertenzija zločinačnih namjera i osuđenost zatvorenika na svakodnevna mučenja, ne nužno fizička. Prosto je nevjerovatno kako jedan “grandiozan” film o logorašima i njihovim dželatima, o ubijanju i mučenju na dnevnoj bazi, ne djeluje mučno – ne kreira mračnu atmosferu, spleen umiranja i nestajanja. U tom smislu „Dara iz Jasenovca“ je uvreda za sve stradale i u Jasenovcu i u drugim ustaškim logorima, čiji gotovo neopisivi užasi ne bivaju niti nagoviješteni!
„Makabristički“ ples bez kulminacije
Francuski film „Klimaks“ jedno je od većih razočarenja poslednjih godina, koji je trebalo da šokira ali u tome ne uspijeva: klimaks u filmu izostaje, kao i istinska provokacija. Režirao ga je Gaspar Noe, za mnoge kontroverzni i neumjerenoj provokaciji sklon filmski autor, po sopstvenom scenariju. Nastao je, navodno, po istinitom događaju – baziran je na proslavi plesne trupe koja se „pretvorila u pakao“. U toj se frazi krije (zlo) sjeme koje, očigledno zbog pogrešnog autorskog pristupa, nije proklijalo – „Klimaks“ je makabristički samo pod navodnicima, mada virtuozno snimljen i koreografisan. Autor se više bavio koreografijom stila i tehnike snimanja, dakle samo(m) formom, nego građenjem (dramske) situacije, atmosfere a posebno ne likova.
Porazna je praznina bilo kog od karaktera, odnosno utisak koji ostavljaju na gledaoca, jer se režiser zapravo za njih ne zanima, te nam, stoga, nije stalo do bilo koga od članova grupe koji (perfektno) plešu, piju i provode se, uglavnom razuzdano i bez zadrške – pod dejstvom psihodeličnog punča koji je neko od prisutnih servirao... Nema ni pomisli o identifikaciji ili emotivnom vezivanju gledaoca za ono što se događa, ni tokom ekspozicije niti docnije kada sve inhibicije popuštaju tj. „vrag odnese šalu“; paradoksalno, to se ne događa ni onda kada majka zaključava svoje maloljetno dijete, zbog toga prestravljeno, da bi ga „sačuvala od drugih“. Dotična scena biva samo ovlaš dramatična, i praktično je zaboravljamo kako film dalje odmiče, kao što i autor previđa njen potencijal ili, pak, svjesno izabira da nam ne pokaže, makar i indirektno, šta se desilo sa klincem. Ne zbog toga što nas njegova sudbina -ili bilo kog od slabašno profilisanih likova - zapravo zanima, nego zarad emotivnog klimaksa. To je samo jedan, nimalo nebitan dramaturški propust u konstrukciji ionako labavo uokvirenoj- mjestom radnje i skiciranim karakteristikama grupe protagonista koje povezuje umijeće plesanja, a neke među njima i sklonost/ovisnost o seksu i drogama.
Trijumf stila nad sadržajem
Argentinskog režisera sa adresom stanovanja u Francuskoj, Gaspara Nou, gledaoci obožavaju ili ne podnose, a rijetko ćete naći one između. To je zbog toga što je i on sam ekstreman. U pet filmova koje je do sada snimio išao je do samog kraja, u sadržaju poput radikalnog pristupa seksu, nasilju ili uživanju u opijatima, ali prije svega u stilu, sa čudnovatim montažnim rezovima i dugim kadrovima. Za to je najbolji primjer film “Nepovratno” koji je postao popularan i prije kino distribucije jer je marketing napravio dobar potez naglašavajući 13-minutnu scenu u kojoj Monika Beluči bude silovana. U bioskopu, na početku projekcije ovog film, sala je bila ispunjena gotovo u potpunosti. Kako je film odmicao, tako se sala praznila, da bi na kraju filma, ostala dva čovjeka u sali. Ako vam još spomenem da je “Nepovratno” najbolji film ovog režisera, tek onda ćete biti u zabludi. Ali to je Noa i ništa od navedenog ne izostaje ni u njegovom posljednjem filmu, “Klimaks”.
“Džoker” je koliko psihološka toliko i sociološka studija: na površini govori o klovnu koji sanja da postane stend ap komičar, tačnije o poremećem čovjeku koji suštinski želi da bude prihvaćen, da nađe svoju svrhu u društvu kojem (ne) pripada. Kada postane ubica, dobija svoju društvenu ulogu – on je, reklo bi se, rođen da bude zlikovac, ali da li je baš tako?
Žaoakin aka Hoakin Finiks “hoda po ivici”, kao antijunak kojeg shvatamo, moguće čak sažaljevamo u određenoj mjeri, uprkos njegovim neprihvatljivim, najprije čudnim, potom neshvatljivim pa luđačkim postupcima, ali postupcima koji imaju jasno preciziranu motivaciju - naposljetku postavši nestvarno lud, mada itekako svjestan stvarnosti koja ga čini takvim kakav je! Sve to na oštrici noža se krećući, na momente plešući samoispunjeno, ali ne skrećući u nekakvo apsolutno amoralno djelo koje promoviše nasilje, kao što su mu to spočitavali u Americi, prije nego je i počelo prikazivanje filma u bioskopima... Autor – a ovo za divno čudo jeste autorski film nastao u srcu holivudske industrije - se samo okoristio, kao pogonskim gorivom, mitologijom superlika iz stripa i filmovanim, "blokbastičnim" verzijama istog, takođe.
“Džoker” je koreografija zla, anatomija jednog negativca, koji igrom slučaja postaje slavljen zbog svojih (zlo)djela, ali i lobotomija klasne podjele u savremenom osakaćenom, odljuđenom kapitalističkom društvu. Opasan film za opasna vremena, i svakako nešto što nismo očekivali, ali što je moralo, kad-tad, da se dogodi i u samom Holivudu.
