HERTA MILER: ŽIVOTINJA SRCA (Laguna)

Dobitnica Nobelove nagrade 2009. godine juče je bila prisutna u Beogradu i već je “podigla prašinu”, a za one kojima nije toliko važan autogram autorke koliko li njeno štivo, biće izazov(no) pročitati kod nas tek objavljen roman o strahu koji najvjerovatnije sadrži autobiografske crtice, budući da je Herta Miler rođena u Rumuniji u kojoj je i živjela sve do pred kraj vladavine Nikolaja Čaušeskua, a potom se nastanila u Berlinu. Iskustva iz istočnoevropske diktature koja je počivala na potkazivanju i strahu, nerijetko se okončavajući smrću onih neprilagođenih i odveć senzibilnih koji su željeli da pobjegnu, opisuje u knjizi "Životinja srca" prvi put odštampanoj sredinom devedesetih godina, čije su teme, takođe, prijateljstvo i povjerenja, ali i izdaja.

DUBRAVKA UGREŠIĆ: LISICA (Booka)

Novi roman ugledne ex-Yu spisateljice može se pronaći u šarenom prostoru Makart distribucije, jer izdavačka kuća Booka već godinama nema sopstveni štand, ali na pomenutom mjestu moguće je kupiti njihova pažljivo probrana izdanja. U novoj knjizi Dubravka Ugrešić propituje poziciju Književnosti u aktuelnom društvu, njene mogućnosti i ograničenja, te značaj pripovjedanja i same Priče u svijetu koji nas okružuje. “Lisica” obiluje suptilnim nijansama humora i ironije, u njenom središtu je nepatetična ljubavna priča a sama forma je mješavina autobiografskih, esejističkih, čak i naučno- istorijskih elemenata.

DNEVNIK VIRDŽINIJE VULF (Ukronija); KA SVETIONIKU, ORLANDO... (Arete)

“Vidim je — prošlost — kao aveniju koja leži iza mene; dugačku traku scena, osećanja. U dnu avenije još uvek su — bašta i dečja soba”, piše u svom Dnevniku voljena britanska spisateljica Edilin Virdžinija Stiven – “ druga ćerka Lezlija i Džulije Prinsep Stiven, rođena 25. januara 1882, potekla od mnogih ljudi, nekih slavnih, nekih opskurnih; rođena među mnogim rođacima, rođena od nebogatih roditelja, ali dobrostojećih roditelja, rođena u vrlo komunikativnom, obrazovnom, spisateljskom, punom poseta, razgovetnom svetu kasnog devetnaestog veka...” kako to sama gospođa Vulf opisuje u knjizi koju je objavio mala izdavačka kuća Ukronija. Druga malena, ali već na prvi pogled simpatična izdavačka kućica, Arete - zapamtite to ime!- objavila je kako njen poslednji i manje poznati roman “Između činova”, tako i čuvene, kultne knjige "Gospođa Dalovej", "Ka svetioniku" i “Orlando”, redom ugrađene  u noseći temelj književnosti XX vijeka. Posebna čitalačka poslastica je "hermafroditska proza"  u kojoj se glavni lik preobražava u junakinju negdje na trećini poslednjepomenutog romana koji nema pandana, kao što je u svemu osobeno i neuporedivo njeno protofeminističko stvaralaštvo.

ALEKSANDAR GENIS: POVRATNA ADRESA (Geopoetika)

Ugledni ruski književnik koji od kraja sedamdesetih godina prošlog vijeka obitava i stvara u Sjedinjenim američkim državama, zadržao je i u ovom svom djelu prepoznatljivi, istančan smisao za humor. Knjigu “Povratna adresa” sam naziva “književnošću o životu a ne o književnosti”, iako više piše o brojnim kolegama piscima poput Brodskog, Sorokina, Tatjane Tolstoj, Sergeja Dovlatova...a manje o sebi. Geopoetika je tokom prethodnih godina objavila mnoge Genisove knjige te su njegov odmjereni stil i intelektualna širina već prepoznati među čitaocima.

VOLT VITMEN: ŽIVOT I PUSTOLOVINE DŽEKA ENGLA (Geopoetika)

Dugo je bilo nepoznato da je sačuvan ovaj roman autora najznamenitije američke zbirke poezije iz XIX vijeka. “Život i događanja Džeka Engla” Vitmen je pisao iste godine kada i slavne “Vlati trave” ali je tekst, samo jedanput periodično objavljivan u novinama, bio “izgubljen” od te 1852. godine pa sve do prošle godine, kada ju je pronašao književni stručnjak sa Univerziteta Hjuston. Tema kratkog romana su nestašluci i avanture siročića u veleelpnom velegradu kakav je Njujork. Prevod potpisuju Ivana Đurić Paunović i Zoran Paunović, što je podsticaj više za čitanje ovog nanovo otkrivenog štiva koje nije izazvalo pažnju sredinom 19. vijeka, jer je bilo objavljeno pod pseudonimom. Da ne zaboravimo da pomenemo da je izdavačka kuća Arete, na sajmu prisutna putem Makart distribucije, objavila "Muški bukvar", sa preciznim podnaslovom O zdravlju, varenju, prostituciji i ostalim bitnim stvarima, takođe knjigu koja je otkrivena te iznova objavljena 2015. godine.

MARTIN EJMIS: LANOJEL ASBO (Plato)

Ovaj šokantni satirični roman -"Lajonel Asbo"- sa podnaslovom “Stanje Engleske” , u kojem se Ejmis žestoko razračunava sa klasnim ustrojstvom britanskog društva, prati dogodovštine uličnog prevaranta po kojem je djelo naslovljeno. Kada Lajonel osvoji veliku lovu na lutriji, otvaraju mu se vrata tzv. visokog društva, što autor kultne knjige “Novac” koristi kao mogućnost za sočna jezička poigravanja. Bolna je činjenica da je tematika romana čije je prvo izdanje objavljeno sredinom osamdesetih i danas – itekako!- aktuelna, naročito u postbregzitovskoj Britaniji.

MIŠEL TURNIJE: ZLATNA KAPLJICA (Agora)

Ako ste pročitali briljantni roman “Petko ili limbovi Pacifika”, autentičnu verziju pripovjesti o Robinzonu Krusou iz vizure njegovog vjernog pratioca, jasno da nećete zaobići kod nas prvi put prevedenu “Zlatnu kapljicu”. Mišel Turnije napisao je ovu knjigu sredinom osamdesetih godina prošlog vijeka, predosjećajući i predviđajući hiperprodukciju znakovlja, od zaslijepljenosti ekranima svih vrsta sve do agresivnih reklama i bilborda, a samim tim i atrofije značenja, tako da je naprosto fantastična aktuelnost teme romana čiji glavni junak, mlađahni alžirski čobanin kreće put Francuske, da bi pronašao sopstvenu sliku kod žene koja ga je “ovjekovječila” pa nije ispunila obećanje i sliku mu poslala. Višeslojnost proze i jednostavnost jezičkog izraza, kulturološki jaz francuske i kulture Magreba, a povrh svega pomenuta zagušenost svijeta suvišnim slikama, a ako ćemo pravo i slovima, u eri hipertrofirane vizuelne kulture djeluje upravo ljekovito.

IJAN MAKJUAN: ZAKON O DECI (Čarobna knjiga)

U književnom opusu velikog majstora britanske književne scene moralne norme, nedoumice, kajanje, stid i krivica zauzimaju centralne pozicije. “Zakon o deci” je dirljiva proza snažnih moralnih gabarita, u njoj autor nagrađivanih romana “Iskupljenje” i “Sramota” pripovjeda o junakinji, sutkinji-nerotkinji, koja biva ovlaštena da odlučuje o životu teško bolesnog sedamnaestogodišnjaka koji zbog religioznih razloga odbija medicinski tretman… Njihov međusobni odnos promijeniće im percepciju životnih vrijednosti, a donekle i državu u kojoj se slučaj dešava, kako to naslov potcrtava.“Elegantno napisan roman, čvrst i besprekoran kao sveštenikov okovratnik” kaže pozitivna kritika, ali bilo je i kritičara koji novoj Makjuanovoj knjizi nisu bili toliko naklonjeni. Međutim, velikih savremenih spisatelja nema baš mnogo, stoga je svako njihovo djelo vrijedno čitanja, posebno sa ovako sugestivnom pričom i kompleksno izgrađenim karakterima.

BARBI MARKOVIĆ: SUPERHEROJKE (Arhipelag)

Moglo bi se reći da je neobično pronaći urbanu prozu Barbi Marković, autorke (moglo bi se kazat) kultne knjige “Izlaženje” o licu i naličju klaberskog Beograda, među djelima Amira Ora i Davida Grosmana (čiji internacionalnim Bukerom nagrađeni roman "Konj ulazi u bar" uzgred pominjemo kao vrijednu iako zaslužuje posebno poglavlje), ali Arhipelag takođe objavljuje prozu Mihajla Pantića, Jelene Lengold – aktuelne dobitnice Andrićeve nagrade, te njenu zbirku priča "Raščarani svet" takođe preporučujemo– te Lasla Blaškovića, Srđana V. Tešina i Bože Koprivice u čijem društvu djeluje prirodnije. Drugi roman Beograđanke koja živi u Austriji pisan je "do pola na njemačkom a od pola na srpskom jeziku", objavljen prije tamo a napokon i amo. “Superherojke” su tri djevojke koje se okupljaju u jednom kafiću u Beču, gdje inače traže (svoju) imigrantsku sreću. Sve tri su porijeklom iz nekadašnje Jugoslavije, rade poslove slabo plaćene ali ne odustaju da se bore (u skladu sa svojim moćima) sa zdravstvenim i svim drugim problemima svakodnevnice. “Gorkoslatka kritika konzumerističkog društva a u isti mah oda surovom velegradskom životu”, pišu kritičari, dok ćemo autorku lično moći čuti 27. oktobra počev od 15 časova kada će govoriti o svom novom izdanju na štandu izdavača, a moguće i o sopstvenom viđenju superherojstva u ovim smutnim, nemilosrdnim vremenima.

GORAN GOCIĆ: POSLEDNJA STANICA BRITANIJA (Laguna)

Drugi "dugometražni" roman dobitnika Ninove nagrade Gorana Gocića, inače izvrsnog poznavaoca filmske umjetnosti koji je bio dugogodišnji filmski kritičar, te autora cijenjenih studija o Endiju Vorholu, Kusturici i Žilniku. Uvodni odlomak iz njegove tek štampane knjige, dostupan online na sajtu izdavača, upoznaje nas sa nekoliko junaka – marginalaca koji skvotuju u Londonu maštajući o umjetničkim karijerama i živeći u besparici tih uzbudljivih osamdesetih i devedesetih godina prošlog vijeka koje su obilježene tačerizmom tj. brzorastućim neoliberalizmom u kom većina žudi za materijalnim bogatstvom, ali i pojavom novih umjetničkih tendencija u izmijenjenim ekonomskim okolnostima. Glavni junak je Antonio, momak sa juga Italije, ali moguće je da ima i autobiografskih detalja autora koji je i sam jedno vrijeme živio u Londonu gdje se radnja romana "Poslednja stanica Britanija" i dešava. Sudeći po uvodnim stranicama, pisan je pomno izbrušenim, upečatljivim stilom pisca koji se takođe okušao kao poeta, a reizdanje njegove zbirke  pjesama  iz mlađih dana naslovljene "Elen" takođe se može naći na Sajmu.

  HENRI MILER: RAKOVA OBRATNICA (Laguna)

Jedan drugi umjetnički kružok, neuporedivo beomskiji i    raskalašniji, ali u sličnoj stisci svakodnevne besparice samo sred Grada svjetlosti – to je polazište za kontroverzno,  čak i šokantno štivo za vrijeme kada je prvi put objavljeno, pa potom zabranjeno, kultnu knjigu kojoj je čak i suđeno te srećom - i to punih četvrt vijeka nakon pariške premijere - presuđeno da nije pornografija i da može biti doštampavana i prodavana u S.A.D. Veličanstveno prevratnička  “Rakova obratnica” jeste puna prizora eksplicitnog seksa ali i filosofskih digresija glavnog junaka, stilski beskompromisna “orgija genijalnosti “ američkog autora koji tokom boravka u Parizu uoči II svjetskog rata često nije imao ni za koricu kruha. Danas možda još uvijek može da sablazni pokojeg puritanca, ali se Milerov prvi roman odavno smatra za jedno od ključnh djela moderne literature, štaviše remek-djelom, zato nas raduje njegovo novo izdanje na više od 300 strana u prevodu Đorđa Tomića, koji će pokušati gotovo nedostižno - da dosegne nezaboravni prevod Zlatka Crnkovića.

HUGO PRAT: KORTO MALTEZE – BALADA O SLANOM MORU (Darkwood)

Baš kao i besramni romani Henrija Milera na top liste 100 najznačajnijih knjiga prošlog vijeka uvrštavani su i stripovi Hugo Prata, ingenioznog italijanskog crtača i ilustratora koji je stekao veliku naklonost i na prostoru bivše Jugoslavije. Darkwood je ove godine krenuo u avanturu vrijednu divljenja – objavljivanje svih 12 albuma u koloru Korto Maltezea u sledeće tri godine. Do sada su izdali legendarnu “Baladu o slanom moru” i drugi album u nizu “U znaku jarca”, a trebalo bi da do kraja godine u kojoj slavimo pola vijeka od pojave prvog albuma objave i sledeća dva “nastavka”. Takođe, valja pomenuti da je izdavačka kuća Dereta štampala malo poznati roman po nazivom “Korto Malteze u Sibiru” koji je ispisao Hugo Prat koristeći se samo slovima, nažalost ne na umjetničkom nivou njegovih kompleksnih i revolucionarnih grafičkih novela odnosno stripova.

UROŠ PETROVIĆ : PRIČA O JANGU (Laguna)

Novela o dvadesetogodišnjaku u potrazi za psom saputnikom koju je napisao omiljeni mozgaroš za mlade, a bogme i odrasle, uljepšana uobičajeno šarmantnim i tehnički besprekornim ilustracijama Alekse Gajića, čuvenog strip crtača čiji renome seže sve do Francuske. “Priča o Jangu” osvaja već na prvo listanje, počev od uvodne impresivne ilustracije lika autora, Uroša Petrovića, poznatog po popularnom petoknjižju “Zagonetne priče”, ali kad kažemo autora nekako se čini da to nije najpreciznije kazano – zato što je ova knjiga, idealna za poklanjanje ljubiteljima najvjernijih kućnih ljubimaca, očigledno koautorski poduhvat, nastala saglasjem dva srodna umjetnička senzibiliteta u različitim tehnikama koje se skladno spajaju u jedno. Ipak, pripovjest u konačnom pripada piscu iz razloga što je bazirana na stvarnim događajima, ali i svima nama koji ćemo je pročitati i pažljivo pogledati od početne do poslednje stranice-uključujući i korice.

FERNANDO PESOA: KNJIGA NESPOKOJA (Dereta)

Ova Knjiga nespokoja netipična je za izvanrednog porugalskog poetu koji je ispisao brojne, svaki put prekrasno poetične stranice pod desetinama (tačnije, skoro stotinu) pseudonima koje je sam nazivao heteronimima. Ovo je kompletno izdanje na preko 600 stranica, prvi put prevedeno kod nas, iako slovi za jednu od temeljnih knjiga evropskog modernizma. Predmet je svakojakih tumačenja, nesagledana do kraja a možda i nesagledljiva do tančina, kriptična knjiga koju je Pesoa pisao cijeli svoj život, a izazvala je mnoge polemike u književnim krugovima. Još jedan čitalački izazov i kako bi se to reklo književna poslastica, jer nema puno fascinantnijih književnika prošlog vijeka, čija je literature vitalna i moderna i dan danas.

ELIJAS KANETI: ZASLEPLJENOST (Dereta)

Uglednii beogradski izdavač takođe je objavio obiman roman italijanskog Nobelovca, koji mnogi smatraju njegovim najvažnijim djelom. Glavni junak knjige "Zaslepljenost" je osobenjak koji upravo knjige poima važnijim od ljudi, ali se njegova percepcija svijeta mijenja kada završi na ulici, osuđen na društvo "malih ljudi sa niskim porivima". Roman se razvija od dehumanizovane ljudske jedinke opčinjene jednom fiks-idejom, koji se metaforički zaokružuje u trećem, završnom poglavlju kada čitalac spoznaje da zaslepljenost i isključivost (totalitarne) ideje (i ideologije) postaje pogubna kada se suoči sa stvarnošću…

DŽ.M. KUCI: SRAMOTA, ISUSOVO ŠKOLOVANJE (Samizdat B92)

Južnoafrički Nobelovac za svoje najpoznatije i najpotresnije djelo osvojio je i Bukerovu nagradu, to su jaki razlozi da vrednosno već kanonizovani roman “Sramota”, o stidu profesora bijele boje kože optužen da je silovao tamnoputu studentkinju, pronađe nove čitaoce. “Isusovo školovanje”, pak, nije dobilo tako pozitivne ocjene kritike,  zamjerke kritičara su da nastavak knjige “Isusovo djetinjstvo” više nalikuje filosofskoj raspravi nego romanesknoj tvorevini, te da su autoru važnije ideje o kojima progovara nego naracija. No, Kucijeve knjige nikada se nisu ni mogla ugurati u unaprijed određenu, striktno uređenu fioku.

KAZUO IŠIGURO: ZAKOPANI DŽIN, SLIKAR PROLAZNOG SVETA (Dereta)

Vjerovatno ste već čitali, ili samo gledali filmsku adaptaciju romana “Ostaci dana”, čije drugo izdanje takođe može da se pazari na štandu Derete, a mi koristimo ovu prigodu za preporuku poslednjeg romana akuelnog dobitnika Nobelove nagrade. “Zakopani džin” je atipičan Išiguro, razbuđene mašte, raspričan unutar širokih prostranstava (epske) fantazije, ali među zmajevima i nemanima, duboko u izmaglici vremena neposredno nakon vladavine Kralja Artura, skrivena je parabola o ljudskom sjećanju, poukama iz prošlosti, krivici i kajanju. Ako ipak preferirate klasičniju literaturu sa “tipičnim” odlikama Išigurovog književnog izraza, tu je i “Slikar prolaznog sveta”, roman u kojem se glavni junak, japanski slikar, miri sa pogrešnim ličnim i istorijskim odlukama, (ne) preispitujući sopstvenu ulogu u II svjetskom ratu.

RALF ROTMAN: UMRIJETI U PROLJEĆE (Fraktura)

Zagrebačka Fraktura ove godine je prisutna na beogradskom Sajmu knjiga, takođe u sklopu Makart distribucije koja na Sajmu distribuira i knjige ove vjerovatno najuglednije hrvatske izdavačke kuće. Tamo nas iz njine manufakture čeka i friško objavljeni roman “Umrijeti na proljeće”, iz pera “najboljeg pisca svoje generacije” kako ga naziva Peter Handke. Rotman opisuje ukrštene sudbine dva drugara, koje sa sedamnaest ljeta oblače u SS uniforme – jedan odlazi u rovove da se bori sa Crvenoarmejcima, a drugi je samo vozač-dostavljač i nema direktnog dodira sa ratnom klanicom. Njihov ponovni susret kulminacija je britkog, beskompromisnog romana “kojim službeno počinje post- Ginter Gras era njemačke književnosti".

DAŠA DRNDIĆ – EEG (Fraktura)

Jedna od najuvaženijih i najserioznijih spisateljica iz susjedne Hrvatske lično će promovisati novi roman “EEG”, ove godine u užem izboru za regionalnu nagradu Meša Selimović, i to ne samo na Sajmu nego i u atrijumu Narodne biblioteke u Beogradu (27.10.). Teme njenog novog romana su fašizam i holokaust, dakle teme kojima se autorka skoro opsesivno bavi u cjelokupnom književnom opusu, ali ovaj put ona kao da ponire dublje u intimu junaka, napose glavnog lika Andreasa koji se suprotstavlja avetima prošlosti, ali i sadašnjosti – nakon neuspješnog pokušaja samoubistva.

ARUNDATI ROJ: BOG MALIH STVARI (Laguna)

Na Sajmu nažalost nema najnovije, druge knjige indijske autorke koja donedavno, dakle punih dvadeset godina, nije objavljivala. Njen prvi roman postigao je pozamašan uspjeh, osvojivši Bukerovu nagradu i srca mnogobrojnih čitalaca, tako da će obnovljeno izdanje sigurno biti među traženijim naslovima. Ova knjiga to svakako zaslužuje, fokusirana na sitnice koje Život  čine, otkuda i naziv "Bog malih stvari", uspjela je i kao ljubavna drama i kao raskošna istorijska freska, duboko intimna na jednoj strani a široko obuhvatajući kulturu, religiju, društvenu realnost zemlje iz koje potiče spisateljica koja se njome proslavila.

DŽULIJEN BARNS: ŠIROM OTVORENIH OČIJU (Službeni glasnik)

“Temeljno, dinamično, književnim stilom koji pleni, Barns približava ličnosti i dela umetnika XIX i XX veka. Njegovo pismo odiše ostrvskom elegancijom, visokim stepenom nenametljive duhovitosti i obiljem podataka. Usredsređen prevashodno na francusko, ali i britansko slikarstvo novije epohe, Barns premošćuje period burnih transformacija likovnog jezika – od Žerikoa, Kurbea i Delakroaa na početku, preko Bonara i Sezana, sve do majstora koji bi se manje ili više mogli smatrati našim savremenicima – Oldenburga, Lusijana Frojda ili Hodžkina” - tako pisac Mileta Prodanović, i sam veliki poznavalac likovne umjetnosti, predstavlja knjigu eseja "Širom otvorenih očiju" Džulijena Barnsa, jednog od najfinijih stilista engleskog jezika koji u upravo suptilno duhovito naslovljenoj knjizi ne preispituje samo dubine i konture savremene evropske likovnosti nego i suštinu nerijetko neshvaćene umjetnosti našeg doba.

HUAN GABRIJEL VASKES: ZVUK STVARI KOJE PADAJU (Booka)

“Vrhunski stil” Vaskesa kojeg (čak) porede sa Robertom Bolanjom, nesumnjivo jednim od najznačajnijih pisaca našeg doba, odlikuje roman koji se “čita u dahu”, kako se to popularno veli. Radnja se dešava u šezdesetim godinama prošlog vijeka, kada u Kolumbiji počinje da se razvija trgovina marihuanom, dok će kokain doći tek kasnije... Kroz narativno uzbudljivu ljubavnu priču ispričana je i novija istorija ove turbulentne latinoameričke zemlje, a “Zvuk stvari koje padaju” slovi za jedan od najboljih savremenih romana Latinske Amerike, ne samo Kolumbije, o kojoj i nismo puno čitali mimo maestra Markesa.

OGNJENKA LAKIĆEVIĆ – LJUBAVNA PISMA GUGLU (Književna radionica Rašić)

Na stotinjak stranica (o)pružila se knjižica poezije "Ljubavna pisma Guglu" koju na koricama preporučuje i jedan od omiljenih pjesnika srednje generacije, Marko Tomaš. Evo prve strofe naslovne pjesme kojom zaokružujemo naš izbor knjiga koje se mogu pronaći na aktuelnom 62. Sajmu knjiga u Beogradu:

nekad guglujem stvari koje mi se dese
samo da vidim da li postoje
nekad guglujem ovo sa tobom
da vidim šta je to, ima li ime
prva pomoć
uteha
saveti za jačanje samopouzdanja
lekcije o samopoštovanju
gugl je uvek tu
dežuran
u pet ujutru kad svi
spavaju
u šest ujutru
kad i dalje svi spavaju

…

Potražite i sami nove-stare naslove, jer ima čari u tome da nabasate na knjigu koju niste očekivali, ili da je poželite za počasnu poziciju u ličnoj biblioteci iako je već (možda i više puta) čitana, poput obnovljenog izdanja znamenite "Njujorške trilogije" Pola Ostera (Geopoetika), SF klasika "Da li androidi sanjaju električne ovce" Filipa K. Dika (Kontrast izdavaštvo) ili sve "Priče" majstora kratke forme Ive Andrića  sabrane u jednoj knjizi od 850 stranica (Laguna)...

...