NOĆNE ZVIJERI

Na opšte iznenađenje, prije sedam godina Tom Ford je izveo uspješnu tranziciju iz blještavog svijeta mode u varljivi svijet filma , rediteljskim debijem “Samac”, ne bez mana, koji pamtimo po (još jednoj) uspjeloj ulozi Kolina Firta. U svom drugom dugometražnom filmu pokazao se kao sasvim sazreo autor, samouvjereno režirajući priču u kojoj se prepliću dvije narativne ravni, u tri vremenska plana. Dominantan segment čini vizuelizovana fabula romana “Noćne zvijeri”dok ga čita glavna junakinja (igra je Ejmi Adams) a koji joj je posvetio bivši emotivni partner ( u tumačenju Džejka Gilenhola), pisac u čiji talenat odnosno uspjeh nije povjerovala do kraja, paralelno se prisjećajući događaja iz prošlosti koji su oblikovali njihove sudbine - kad su još bili mladi i zaljubljeni... Ford se fascinatno kreće kroz prostor i vrijeme, na maestralan i inventivan način koristeći montažu te upečatljive audio efekte, sve uz sugestivnu, povremeno dramatičnu muziku koju potpisuje poljski kompozitor Abel Korzenjovski, učenik maestra Pendereckog. U konačnom, atmosfera poprima obrise fatalnog film noira, iako to nije nužno utisak koji na gledaoca ostavlja dizajn enterijera (kompozicije kadrova i stilizacija slika iz “sadašnjosti” glavnih likova) odnosno fotografija (posve drukčija za fikciju iz knjige, reklo bi se boje fatamorgane).

(Dramska) radnja romana, to jest filma u filmu, brutalna je i više nego neprijatna čak i za gledanje –glavu porodice na autoputu negdje u nedođiji nepoznate bitange razvajaju od žene i kćeri što je tek početak stradanja – a to je ujedno parabola odnosa između glavnih junaka, pisca pomenutog romana i njegove nekadašnje izabranice koju (veoma uspješni) muž ne usrećuje. Ta nimalo površna ljubavna tematika bremenita je njihovim karakternim ograničenjima i (pogrešnim?) životnim izborima, pri čemu se ne iscrpljuju svi značenjski slojevi cjeline već autor suptilno poentira širom metaforom bezdušnog, izvještačenog i grotesknog savremenog svijeta (ponavljajući panorame velegrada koji nikada ne spava, prepunog tzv. “noćnih zvijeri”). Glumci su redom briljantni kao vješto iznijansirani kompleksni likovi, kako pomenuti vodeći tako i sporedni, koji su možda još uvjerljivi odnosno osobitiji, a to se podjednako odnosi i na Arona Tejlora Dženkinsa u ulozi psihopate i Majkla Šenona, s pravom nominovanog za Oskara. Turobna i duboko tužna lekcija o životu, o umjetnosti, o ljubavi, moći novca i ugleda, uzgred i o savremenoj art sceni, o arhetipskim muško-ženskim odnosima, sve sa superiornim rediteljskim rukopisom koji svim tim temama i idejama pristupa objektivistički, kao hirurg u pedantno očišćenim rukavicama, vivisecirajući pa ušivajući kožu kao lanenu tkaninu. Krv štrcne poneki put po čelu, ali ne razliva se među rukama majstora.

Ocjena: 9/10

DŽEKI

Aktuelni film ključnog savremenog čileanskog reditelja Pabla Laraina atipičan je, “antibiografski” film -pseudožanr koji je magistrirao u prethodnom filmu "Neruda"- golemog emocionalnog punjenja, toliko(g) da periodično dolazi do pražnjenja elektriciteta više puta tokom pripovijesti koja nije posložena hronološki, počev još od uvodne scene sa krupnim kadrom traumatične tuge na licu glavne junakinje - neposredno nakon što je izvršen atentat na njenog muža, Džona Kenedija. Natali Portman je zadivljuća u naslovnoj ulozi: Džeki Kenedi je razorena iznutra, bol i potisnuta patnja miješaju se sa nepodnošljivom tugom, prejako da ne bi zasuzila i publika, navikla da se u ovako emotivno snažnim scenama ili preglumljuje ili da snimatelj samo nakratko ulazi pod kožu lika u fokusu, što ovde nije slučaj. Džeki je ogoljena do srži u svom neprebolu, riješena da oda dužnu počast ubijenom suprugu uprkos svim otežavajućim okolnostima; ovo je autentičan pogled na tragični događaj koji je obilježio noviju američku istoriju, ali iz njenog ličnog rakursa, bez bilo kakvog uljepšavanja.

Impresivna glavna muzička tema (Mica Levi, zasluženo nominovana za Oskara) pomaže da anatomija tuge ne pređe rampu prenaglašenog, iako je to prvenstveno zasluga glavne glumice, koju je Akademija mirne duše mogla nagraditi i drugim Oskarom u karijeri, budući da je ovo jedna od njenih najbriljantnijih, ako ne i najbolja uloga. Kako vidimo, dok pokušava i naposljetku uspijeva da supruga sahrani uz najveće počasti te cijelom svijetu pokažu njegovu veličinu, Džeki je žena izuzetne, neslućene snage, puna dostojanstva dostojnog divljenja, odanosti i ljubavi. Ispričala je svoju verziju istine, šta god to bilo, u intervjuu za magazin “Life”, a film je sav od flešbekova na tragične događaje koji su je zauvijek promijenili. Dramatični, krvlju umrljani kadrovi smjenjuju sa njenim zvaničnim i nezvaničnim razgovorom sa novinarem (igra ga izvrsno Bili Kradap) i ispovijedanjem svešteniku (kojeg tumači Džon Hart u jednoj od svojih poslednjih uloga)…

”Džeki” i “JFK” Olivera Stouna mogu se , eventualno, sagledati i kao dvije strane iste (izbušene) medalje, ali Larain se ne zanima previše za atentatore, za samu egzekuciju i njene uzroke – osim kada prikazuje prestravljenu ženu koja drži polusmrskanu muževljevu lobanju "umivenu" krvlju u svom krilu- već isključivo na uticaj tragike i njene posljedice na ličnost koja je trpi. Veličanstvena dama naizgled je bez mana, što bi uz činjenicu da ona idealizuje predsjednika Kenedija i njegovu političku zaostavštinu mogla biti zamjerka na mjestu, ali ne nužno režiseru nego nekadašnjoj Prvoj dami samoj. I kostimografija je za pamćenje, još jedna zaslužena oskarovska nominacija, kao i završna scena u kojoj su, ne slučajno, prikazani kostimi inspirisani ikonom stila, trenutak u kojem ona, ne više domaćica Bijele kuće, počinje da biva više legenda a manje ljudsko biće. Biće od krvi i mesa, slomljeno a nepokolebljivo da se izbori sa tragedijom koja je zadesila nju i njenu najužu porodicu, to je tema filma, ranjivost i stamenost jednog vanserijskog karaktera a ne mit koji je tek docnije nastajao, u nastavcima.

Ocjena: 9/10

PATERSON

Džarmušovo rediteljsko umijeće doseglo je zen fazu, potpunu autorsku zrelost koja se sa lakoćom iskazuje na najjednostavniji, najprirodniji način. Portret skromnog poete koji vozi lokalni autobus u Patersonu nije samo minuciozna psihološka studija nego i priča o umjetniku koji poeziju pronalazi u svakodnevnim stvarima. Svakodnevna rutina: buđenje u zagrljaju žene koju voli - vožnja autobusom uz fragmente razgovora slučajno odabranih putnika - razgovori sa dražesnom suprugom čije se ambicije konstantno mijenjaju, skoro svakog dana – šetnja s njenim psom koji mu nije baš simpatičan (i vice versa) - ćaskanje u baru u kojem uveče uvijek popije (po jedno) pivo, sve to se pred gledaocima preobražava u poetične pokretne slike, prekrasno snimljene, nadopunjene stihovima u nastajanju glavnog junaka (a što je, zapravo, poezija Vilijema Karlosa Vilijemsa koju Paterson najviše voli). Ovaj film je i fina posveta Nju Džersiju u kojem je zaista živio pomenuti pjesnik, na tragu Vudi Alenove posvete Menhetnu ili Vejn Vongove (i Pol Osterove) posvete Bruklinu. Adam Drajver je nezaboravan kao lik koji dijeli ime sa gradom kroz koji vozi svoj bus, živi “običnim” životom, a piše posebnu poeziju. Muzika je po običaju fantastična, supotpisuje je režiser koji je takođe i scenarista. U završnoj sekvenci, Džarmuš progovara o prirodi umjetnosti, o posvećenosti umjetnika predodređnog na stvaranje, na onaj način na koji sam izabere, poentirajući sa puno mudrosti a sa vrlo malo riječi. Autor je to učinio na najpoetičniji, najsvedeniji mogući način, snimivši jedan od svojih najljepših filmova čiji je ritam nalik fluidnom protoku godišnjih doba, ili inspirativnom žuboru rijeke (možda potoka) koju glavni junak pasionirano posmatra, svakog dana.

Ocjena: 8.5/10

LIČNI KUPAC

Olivije Asajas je francuski režiser neujednačene filmografije, čiji je autorski rukopis takođe sazreo poslednjih godina. Nastavljajući uspješnu saradnju sa Kristin Stjuart, koja je u odnosu na prethodni zajednički film ostvarila još kompleksniju ulogu, Asajas režira decentno i stilizovano, bez ijednog kadra viška, dostižući eleganciju iako možda ne i lakoću velikih majstora, npr. Romana Polanskog u filmu “Pisac iz sjenke”. Lični kupac je djevojka neobičnog zanimanja koja, u stvari, traga za sobom samom dok preuzima identitet žene za koju kupuje skupu garderobu, hodajući u tuđim štiklama…Ona, naime, radi za uspješnu i dobrostojeću klijentkinju, kreirajući njezin stil i vizuelni identitet (obostrano se nadopunjuju identitetske identifikacije!), a istovremeno pokušava da, kao medijum, uspostavi kontakt sa svojim preminulim bratom blizancem. Taj spiritualni motiv odnosno elemenat natprirodnog savršeno je gradiran sa jakom dozom uzbuđenja u nekoliko scena strave, što je sve skupa dio šire slike - sjajno uokvirenog a namjerno ne do kraja dovršenog portreta njene ličnosti. Ovo je film u kojem je neophodno s punom pažnjom posmatrati dubinu kadra, i prvi i drugi plan u isti mah, posebno u završnici, ne nadajući se da je kraj i konačna tačka razrešenja.. Kristin je iznenađujuće odlična u glavnoj ulozi, seksipilna i sva od urođene fotogenije, pokazujući, nimalo napadno,  zavidan nivo izbrušenog glumačkog talenta. Stil kojim zrače kadrovi i prirodna erotika glavne akterke ne ogledaju se samo u pojedinim scenama, nego u sveukupnoj vizuelnoj, ali ne samo vizuelnoj nego i narativnoj ekonomičnosti – a oneobičenosti. Iako postoje naznake saspensa u drugoj polovini filma, ispostavlja se da je peripetija oko zločina koji se desio samo “mekgafin”, kojim se Asajas poigrava kao neki od najboljih Hičkokovih učenika, usresredivši se na suptilni psihološki profil glavnog lika i žrtvujući zbog toga sve žanrovske konvencije. Ukratko, umjesto da se zadrži na površini natprirodnog trilera, autor je snimio slojevitu storiju o djevojci koja čezne za (samo)spoznajom, da ne kažemo smislom života.

Ocjena: 8.5/10

LEJDI MAGBET

“ Lejdi Magbet” je debitantski film pozorišnog režisera Vilijema Oldrojda nagrađenog za prvu filmsku režiju na nekoliko uglednih festivala. Precizno kadriran, tmurne kamerne atmosfere sa više nego uvjerljivim glumačkim ostvarenjima među kojima se ističu glavna glumica Florens Pagh u naslovnoj ulozi, mlade dame čije su bračne potrebe potpuno zanemarene, i hladnog, do-zla-boga patrijarhalnog oca njenog supruga čiji psihološki teror (u izuzetnoj interpretaciji Kristofera Ferbenka) prestaje da trpi tako što ga krišom nahrani prahom otrovnih pečuraka. Lejdi Magbet je hladnokrvna u izvođenju zločina koji kamera snima indirektno ali tako da čujemo i osjetimo svaki samrtni hropac ubijenog starca. Lejdi započinje strastvenu tjelesnu romansu, samo bez romantike, sa konjušarem koji se podaje gospodarici, u početku sa žarom koji s vremenom splašnjava. No, tu se simfonija zločina ne stišava nego ih nevjerna gđa Magbet čini još nekoliko, bezobzirno i bez moralnih kočnica. Nimalo idilične scene sred ruralne Engleske, iz druge polovine 19. vijeka, nižu se neumitno, usporenim tempom, ne žureći ka kulminaciji dramske radnje koja razotkriva svu studen u duši bezobzirne ljubavnice i supružnice. A nije moralo tako da bude! No, iako film počinje sekvencama patrijarhalne opresije okončava se ličnom tragedijom jednog strašnog karaktera koji je, dakle, najprije bivao ponukan, motivisan da čini zlodjela, a potom su ta zla djela iskvarila njen duh iz temelja. Reditelja zanima upravo arhitektura zla, slaganje kamenih blokova zlo-činstva sa blagom dozom psihološke motivacije neophodnom da se kocke sklope, iako se iste mogu sklopiti i bez nje. Stoga, nema ni poistovjećivanja s likovima, naročito ne sa lijepom, surovom gospodaricom koja sudbinu uzima u svoje ruke – tako što oduzima tuđe živote, ne mareći za posljedice.

Ocjena: 8/10

NE GLEDAJ MI U PIJAT

Jedan od najboljih novijih debitantskih filmova ne samo hrvatske kinematografije ili regiona, režirala je i za njega scenario napisala Hana Jušić, mlada filmska autorka dostojna prve lige rumunske kinematografije, da je uzmemo za primjer jer već godinama niže zaslužene festivalske uspjehe. “Ne gledaj mi u pijat” proglašen je najboljim evro-mediteranskim filmom na festivalu u Veneciji, a na upravo završenom FEST-u osvojio nagradu glavnog takmičarskog programa, te nagradu srpskog ogranka FIPRESCI. Ovaj dugometražni debi snimljen je kamerom iz ruke, stilski besprekorno, potpuno pouzdanog rediteljskog rukopisa u kojem je očigledno velika pažnja posvećena radu sa glumcima. Mlada glavna glumica Mia Petričević je sjajna ako uzmemo u obzir činjenicu da je prvi put na filmu, kao naturščik; Arijana Čulina je umirila sopstveni temperament do neprepoznatljivosti a vodeće muške uloge, prestrogog oca i priglupog brata u tumačenju Zlatka Burića odnosno Nikše Butijera takođe su veoma upečatljive. Rediteljka uspijeva da izgradi temeljno tjeskobnu atmosferu, kako samim načinom kadriranja tako i znakovitom muzikom Hrvoja Nikšića, prikazujući disfunkcionalnu porodicu koja živi u skučenom stanu u Šibeniku, a u čijem je središtu djevojka koja sazrijeva u neuslovnoj sredini: između četiri zida i iza neprobojnog mentaliteta. Crni humor koliko-toliko ublažava njene svakodnevne jade koje podnosi stoički, sve dok stanje patrijarhalne strepnje i straha ne uruši iznenadni infarkt oca familije. Marijana, djevojka od 24. godine, inače jedina zaposlena u porodici, potom preuzima sve obaveze, ali malo što se mijenja u odnosima među ukućana… Na pragu očajanja je pesimizam (sve)prisutan skoro u svakom segmentu, izuzev u nekoliko scena kraj mora, što možda može razočarati ili čak odbiti gledaoce, jer katarze nažalost nema; to može biti slučaj i sa prvim  seksualnim iskustvom kao otjelotvorenom očajničkom željom junakinje da utekne iz kolotečine surove svakodnevnice, čija nenadana otužnost istovremeno rastužuje i razdražuje gledaoca, pasivnog voajera koji bi želio ali joj nikako ne može pomoći... Gledajući kvalitetne filmove ponekad poželimo da se uključimo direktno i da zakoračimo sa druge strane platna. Iliti - iza ogledala.

Ocjena: 8/10