50 knjiga po kojima ćemo pamtiti 2018.

50 knjiga po kojima ćemo pamtiti 2018.

font size: + –

13 januar 2019

Author : Urednik

Uoči ovog vikenda žiri za dodjelu Ninove nagrade skratio je svoj uži na najuži izbor romana koji broji šest naslova. Svaka od tih knjiga, logično, našla se u našem izboru od 50 knjiga, što romana što priča, a pride i nekoliko nezaboravnih (auto)biografija koje su, svaka na svoj način, obilježile proteklu godinu. Nekolicina odabranih naslova objavljena je na samom kraju 2018. godine pa je ovo ujedno prilika da vas podstaknemo da knjige koje do sada niste, pročitate na početku ove godine. Ili ih mudro pazarite, kako biste ih čitali u godinama koje tek dolaze, između ostalog i zbog toga što su mnoge od njih pisane za vječnost, ukoliko to nije pretenciozno reći. Čini se da nije jer se u pregledu pominju brojni besmrtnici: Borhes, Bouvi, Bernhard, Nabokov, Dovlatov, Išiguro, Murakami i Dejvid Linč, između ostalih.

Lana Bastašić: UHVATI ZECA (Kontrast)

Saša Savanović: DESETI ŽIVOT (Kontrast)

Vladimir Tabašević: ZABLUDA SVETOG SEBASTIJANA (Laguna)

Troje mladih kandidata za prestižnu NIN-ovu nagradu, rođenih iste 1986. godine, ukazuju na nove književne poetike kojima polako preuzimaju primat od starijih kolega. Ulazak u finale sam po sebi skreće pažnju publike, iako je određenu pažnju (dijela) javnosti već imao debi roman Lane Bastašić o odrastanju i prijateljstvu protagonistkinja Sare i Lejle, ophrvan događanjima u toku i nakon rata u Bosni. Tabaševićev treći roman takođe sadrži sjećanja na poslednji balkanski rat koji se desio u formativnim godinama glavnog junaka, na kojeg je ostavio trajne posljedice. Književni debi Savanovićke fokusiran je na Beograd i pogubljenost mlade, nesnađene generacije, emotivno oguglale na okruženje pa i na emocije same. Sve tri knjige su dobrodošla tematska, čak i stilska novina na ovdašnjoj književnoj sceni i stoga navijamo da baš jedna od njih dobiju Nagradu.

Jelena Lengold: ODUSTAJANJE (Arhipelag)

Branka Krilović: PREKASNO (Geopoetika)

Goran Marković: BEOGRADSKI TRIO (Laguna)

Sledeća tri kandidata za NIN-ovu nagradu pripadaju starijoj, da ne kažemo iskusnijoj generaciji stvaralaca. Marković je etablirani filmski režiser koji je ranije pisao i objavljivao, ali je ovo njegov prvi pravi roman, varijacija na poznatu temu godina Imforbiroa i Golog otoka čiji je jedan od protagonist kultni britanski pisac Lorens Darel. Branka Krilović takođe debituje u književnosti, afirmisana kao pozorišna kritičarka i TV novinarka koja prati kulturne događaje. “Prekasno” tematizuje odnos starije junakinje sa svojim profesorom u kojeg je nekada bila zaljubljena, odnosno ono što je u životu propušteno, dok roman “Odustajanje” Jelene Lengold, renomirane u poeziji i u prozi, posebno kratkim pričama, pripovjeda o tri faze u životu junakinje koja se u svojim zrelim godinama osvrće na događaje koji su je oblikovali.

Kristin Makena & Dejvid Linč: SOBA ZA SNOVE (Dereta)

(Auto)biografija Dejvida Linča u kojoj jedan od ključnih reditelja našeg doba odgovara na tekstove kritičarke i novinarke Kristin Makene, napisane na osnovu njenih razgovora sa Linčovim bliskim saradnicima. Do sada najcjelovitije, istovremeneno najneobičnije memoarsko djelo o životu i, takođe, stvaralaštvu kultnog filmskog autora u kome Linč naknadno komentariše intervjue sa bliskim osobama, lično i profesionalno, pa potom ispisuje pasaže sopstvenih sjećanja. Knjiga originalnog i oneobičenog postupka, kako to i dolikuje oduvijek originalnom i po svemu posebnom umjetniku čija su djela obilježila kako XX, tako i XXI vijek.

Elena Ferante : PRIČA O IZGUBLJENOJ DEVOJČICI (Booka)

Karl Uve Knausgor: MOJA BORBA – V tom (Booka)

U prošloj godini Booka je objavila završnu knjigu iz Napuljske tetralogije Elene Ferante, te peti tom šestotomne sage o sebi samom i porodici pisca Karla Uvea Knausgora. Ova dva, oba obimna, književna fenomena obilježila su ne samo prošlu nego i prethodnih par godina, na radost impresivnog broja domaćih čitalaca. Čini se da su upravo Knausgor, više kod muške, i Ferante, posebno kod ženske publike, vratili vjeru u velike domete literature koja se s uzbuđenjem iščitava, a potom se s nestrpljenjem iščekuje sledeći nastavak. Bez pročitane četiri knjige o nezaboravnom odrastanju, sazrijevanju i životnoj zrelosti Lile i Elene odnosno barem prva dva (ako ne i pet od šest) brutalno iskrena, introspektivna romana sada slavnog norveškog autora, teško je podrobnije govoriti o prozi (n)ovog milenijuma.

Sergej Dovlatov: PUŠKINOVA BRDA/KOMPROMIS/NAŠI (Lom)

Počekom godine na FEST-u je premijerno prikazan izuzetan film o Sergeju Dovlatovu, novinaru i cenzurisanom mladom piscu koji je drugovao sa Josifom Brodskim, mnogo poznatijim disidentom ruske književnosti. Dovlatov se nakon problematičnog, tegobnog života iz Rusije preselio u Njujork, gdje se praktično afirmisao kao književnik, a njegove knjige tek su krajem osamdesetih i tokom devedesetih postale popularne u Moskvi i drugim gradovima bivšeg SSSR-a. U njima opisuje apsurde ne samo politički i ideološki nego i kulturno zatvorene sredine odnosno socijalističkog sistema koji nije bio liberalan kao u bivšoj Jugoslaviji, najčešće kroz obične, svakodnevne situacije iz sopstvenog života o kojima piše sa puno humora, ujedno prenoseći (veoma ironično) duh tog čudnog vremena. Izdavačka kuća Lom je već ranije objavila njegove romane “Filijala” i “Zona”, a prošle godine čak tri knjige iz opusa jednog od najduhovitijih i najzanimljivjih pisaca druge polovine XX vijeka. Knjige su ujednačenog kvaliteta, a za one koji do sada nisu čitali prozu Dovlatova možda najprije da preporučimo roman “Naši”, o nekoliko generacija piščeve porodice od vremena Staljina pa do Gorbačova.

Vladimir Nabokov: SABRANE PRIČE I/SABRANE PRIČE II ( Dereta)

Prvi put na našem jeziku sabrane su sve priče Vladimira Nabokova, jednog od najistaknutijih književnika XX vijeka. Na preko hiljadu stranica, u dva toma, izdavačka kuća Dereta priredila je pravi praznik za ljubitelje istančanog stila slavnog ruskog pisca koji je pisao na ruskom i na engleskom jeziku, i u oba jezika ostavio neizbrisiv trag u istoriji moderne književnosti. Od ukupno 68 priča gotovo jedna trećina je prvi put prevedena ovom prilikom i stoga su ove dvije knjige siguran izbor za sve ljubitelje književnosti, posebno kratke forme u kojoj je Nabokov maestralan.

Horhe Luis Borhes: MAŠTARIJE/ BRODIJEV IZVJEŠTAJ (Laguna)

Evo još jednog izvanrednog majstora kratke proze: prvi prevod knjige priča “Brodijev izvještaj”, izvorno objavljenu 1970. godine, te dobrodošlo podsjećanje na čuvenu zbirku priča “Maštarije” iz 1944. Knjige sasvim različite poetike, od kojih prva predstavlja Borhesa na kojeg smo navikli – eruditu koji piše tajanstvene, kompleksne priče što ih je poželjno čitati puno puta, dok priče u drugoj knjizi objema nogama stoje čvrsto na zemlji, odnosno u Argentini: njeni junaci su braća koja dijele istu ženu, varalice na kartama ili konjokradice u vrtlogu života. Čitaoca čak može iznenaditi surovi realizam i preciznost književnog postupka. Oba klasična djela argentinske i svjetske literature!

KAZUO IŠIGURO: NOKTURNA – pet priča o muzici i sutonu (Dereta)

Delikatna zbirka priča "Nokturna: pet priča o muzici i sutonu" prvi put se pojavila na našem jeziku, a izdavačka kuća Dereta prošle godine je ponovo štampala “Ne daj mi nikada da odem”, te drugo izdanje romana "Slikar prolaznog sveta" i dalje aktuelnog Nobelovca (Nobelova nagradi 2018. nije dodijeljena). Junaci pet priča punih humora sa jedne, a melanholije i tuge sa druge strane, mahom su muzičari: nekad slavni pjevač koji se razvodi zbog mlađe žene, neshvaćeni kantautor koji uporno ide na audicije iako ga stalno odbijaju, džezer koji je ubijeđen da će plastičnom operacijom kreirati uspešniju karijeru… Išiguro piše sa puno stila odnosno elegancije, sa pažljivo promišljenim unutrašnjim ritmom, u skladu sa temom i atmosferom naznačenom u naslovu.

Marija Hese & Fran Ruis: BOUVI - JEDNA BIOGRAFIJA (Dibidus)

Nova izdavačka kuća Dibidus - čiji su osnivači, kako ističu, veliki zaljubljenici u dobru ilustraciju - objavila je možda najljepšu knjigu prošle godine, prekrasno ilustrovanu biografiju prerano preminulog genija Dejvida Bouvija. Ilustracije Marije Hese (koja takođe potpisuje predivno ilustrovanu knjigu “Frida Kalo – jedna biografija”) vode otvoren dijalog sa ikoničkim omotima ploča i artističkim maskama brojnih alter ega Dejvida Roberta Džonsa, koji su izmijenili lice tj. istoriju rok muzike. Fren Ruis, pak, tekst je pisao kroz prvo lice jednine, pa tako knjiga počinje Bouvijevim direktnim obraćanjem čitaocu, o tome kako se obreo na planeti Zemlji. Beskrajno dirljiva, božanstvena posveta jednom od Bogova rokenrola, puna poštovanja i neskrivene ljubavi, pisana kao neka vrsta intimne “autobiografije”, ali oslobođena suvišne mitomanije.

Haruki Murakami: UBISTVO KOMTURA 1-2 (Geopoetika)

Osam stotina stranica dva romana proslavljenog japanskog književnika i nije prevelik čitalački zalogaj ako računamo povremenu raspisanost u njegovim reprezentativnim djelima “Kafka na obali mora” i takođe dvotomne “1Q84” (obje u izdanju Geopoetike). “Ubistvo Komtura” možemo ubrojiti u najuspjelija ostvarenja Harukija Murakamija koji ovaj put, kako to zapaža Muharem Bazdulj, odaje počast i veličanstvenom “Velikom Getsbiju”. Roman počinje tako što žena sa kojom je bio u šestogodišnjem braku iznenada obavještava protagonistu da ima ljubavnika te da je među njima gotovo. Posle mjesec dana lutanja junak se seli u kuću slikara koga lično ne poznaje, autora slike sa imenom iz naslova ove knjige. Slijedi niz tajanstvenih događanja na koje su redovni Murakamijevi čitaoci već navikli, pa je u tom smislu ovo opsežni roman koji neće iznevjeriti očekivanja fanova.

Marlon Džejms : KRATKA POVEST SEDAM UBISTAVA ( IPC MEDIA)

Ova knjiga Marlona Džejmsa, autora sa Jamajke nagrađenog Bukerovom nagradom, roman je o pokušaju atentata na njegovog slavnog sunarodnika Boba Marlija, koja je u osnovi žestoka kritika američkog neokolonijalizma. Odlično ocijenjen od strane kritike, nagrađen prestižnim priznanjem i drugim nagradama, pisan je sočnim jezikom i prilično nepredvidivog, uzbudljivog narativa, no nažalost, koliko nam je poznato , nije našao put do većeg broja čitalaca kod nas, i to uprkos medijski izrazito atraktivnoj tematici odnosno popularnosti jednog od protagonista. Potražite ovaj naslov, trud će se višestruko isplatiti, kod mladog i obećavajućeg izdavača IPC Media.

“KRITIČKI VODIČ KROZ SPRSKI FILM 2000-2017” (Filmski centar Srbije)

Drugo izdanje već je doživio ovaj vrijedan uvid u srpsku kinematografiju novog milenijuma iz pera tri filmska kritičara koji su s mjerom i poštovanjem ispisali (najčešće) vrednosne prikaze skoro svih filmova većinski podržanih od Filmskog centra Srbije, u naznačenom periodu. Iako se čini da su Ivan Velisavljević i Zoran Janković u svojim tekstovima kritičniji u odnosu na kolegu Đorđa Bajića, te da su pojedini renomirani režiseri mogli dobiti i oštrije ocjene za njihova evidentno slabija recentna ostvarenja, autorski trio je precizno prepoznao i ishvalio najnoviji talas mlađih režisera i režiserki, čiji su debiji obilježili prethodnih par decenija, sviđalo se to nekima ili ne. Dragocjena, temeljna i vizuelno vrlo pregledna knjiga od 450 strana koja će, nadamo se, biti dopunjena i za tri završne godine druge dekade XXI vijeka.

Vladimir Sorokin: MANARAGA (Geopoetika)

Radnja maštovitog, ironičnog romana “Manaraga” smještena je budućnost: knjige se više ne štampaju na papiru, štaviše ne čitaju se nego se čuvaju u muzejima i bibliotekama. Novopečeni bogataši uživanju u specijalnom pleziru, zabranjenom i kažnjivom pripremanja hrane na vatri duha – rijetkim prvim izdanjima poznatih knjiga u plamenu! Glavni junak putuje po svijetu i s velikom vještinom priprema probrana jela dok spaljuje pažljivo podložena drva: priprema jesetrinu na Idiotu, jagnjetinu na Čehovljevoj Stepi, ušećerenu orhideju na Romanu o kokainu Agejeva... Kuhinja, tajna organizacija tzv. book’n’grillers-a, ga šalje ga na planinu Manaraga, na kojoj se priprema uniformisana gozba koja prijeti da uništi unikatnost knjiga i načini serijsku proizvodnju peći za spaljivanje knjiških drva. Bezobrazno zabavna i skoro satirična storija najvećeg provokatora ruske književnosti, puna Sorokinove ljubavi prema Knjigama.

Frensis Skot Ficdžerald: UMRLA BIH ZA TEBE: Izgubljene pripovjetke (Laguna)

Dragocjena zbirka neobjavljenih pripovjedaka F. Skota Ficdžeralda, čiji je “Veliki Getsbi” jedan od najljepših romana prošlog vijeka. Osamnaest kratkih priča bilo je do prošle godine izgubljeno: što zbog vrtloga Ficdžeraldovog poznog života a što zbog toga što neki od urednika prosto nisu razumjeli njegove tekstove. Nove pripovjetke pružaju dubinski uvid u razvoj Ficdžeraldove spisateljske karijere, i pokazuju njegovo stilsko umijeće kao i maštovitost pisca koji je bio jedan od glavnih predstavnika tzv. izgubljene generacije. Pravo malo izgubljeno blago za ljubitelje proze "izgubljene" generacije, bez koje savremenu književnost skoro da ne možemo zamisliti.

Alis Manro : LJUBAV DOBRE ŽENE (Agora)

U knjizi priča znakovitog naslova “Ljubav dobre žene”, Nobelovka Alis Manro ispisuje “nepretencioznu prozu bogatu detaljima” čije su teme svakidašnje, samo obrađene iz ugla žene: nadanja i razočarenja, ljubav , strast, seks, smrt… U osam dužih pripovjesti svaka se protagonistkinja suočava sa trenutkom izbora, prije nego što njen život poprimi ustaljeni oblik. Agora je objavila još nekoliko knjiga kanadske autorke koja svoj spisateljski talenat posvetila pisanju priča – još uvijek nije napisala roman. Možda zbog toga što se njene priče čitaju kao mini romani o životima žena, a ostaju sa nama još dugo nakon sklopljenih korica.

Agota Krištof: BLIZANAČKA TRILOGIJA (Dereta/Kontrast)

Tri čuvena, u ovom izdanju objedinjena romana švajcarske književnice mađarskog porijekla, o dva brata koja metaforički predstavljaju raspolućenu Evropu. Blizanačka saga počinje uticajnim kratkim romanom „Velika sveska“ u kojem su glavni junaci, Lukas i Klaus, još uvijek djeca, izgubljeni u zemlji bez imena, usred klanice Drugog svjetskog rata, okruženi surovošću, zločinima i seksualnim perverzijama. U svesku odnosno dnevnik zapisuju svoja nepočinstva… U „Dokazu“, Lukas je pred izazovom da dokaže svoj identitet, kao i postojanje svog nestalog brata, koji je prebjegao na drugu stranu. „Treća laž“, koja zatvara trilogiju, jetka je parabola o Zapadnoj i Istočnoj Evropi danas, u kojoj autorka dubinski traga za prirodom identiteta, istinama i neistinama na kojima smo odgajani.

Dž.G.Balard: CARSTVO SUNCA/DOBRA ŽENA (Laguna)

Prvi, kultni roman već nam je dostupan od ranije, a koliko nam je poznato Balardova “Dobra žena” je prvi put kod nas prevedena. Riječ je nastavku romana poznatog i po izvanrednoj ekranizaciji Stivena Spilberga koji se bavio autorovim odrastanjem u doba japanske okupacije Kine, u kojoj se kao dječak zatekao. Druga Balardova knjiga, koju Suzan Zontag naziva remek djelom “jednog od najvažnijih i najinteligentnijih glasova savremene proze”, prati život junaka na Ostrvu nakon završetka rata, koji nakon neuspješnog studiranja medicine zasniva porodicu. U autobiografskoj prozi, po mnogima vrhuncu autorovog opusa, opisuje se i duh tog uzbudljivog vremena- pedesetih i šezdesetih godina XX vijeka u Velikoj Britaniji.

Ursula Legvin: ZEMLJOMORJE trilogija (Kontrast)

Trilogiju Zemljomorje potpisuje početkom prošle godine preminula Ursula Legvin, vjerovatno najznačajnija i najuticajnija autorka u tom žanru. Njena tri prva romana, povodom 50 godina od objavljivanja, čitali smo u izvrsnom prevodu Zorana Živkovića. Radnja se odigrava na planeti sličnoj Zemlji - svijet Zemljomorja sastoji se od izgubljenog arhipelaga okruženog neistraženim okeanom. “Čarobnjak iz Zemljomorja” je specifična mešavina fantastične književnosti i bildungs romana, i ima kultni status unutar žanra; nastavak “Grobnica Atuana” je priča o povjerenju, sazrijevanju i prihvatanju odgovornosti za ličnu sudbinu u sopstvene ruke, dok je treća knjiga “Najdalja obala” govori o savezu mladosti, poleta i entuzijazma sa jedne, i zrelog doba kada slabljenje fizičke snage biva nadomješćeno velikim iskustvom i mudrošću, sa druge strane.

Dušan Vesić: MAGI -KAO DA JE BILA NEKAD (Laguna)

Čak tri izdanja u prethodnih godinu dana, uz uvijek dobro posjećene promocije u regionu, govore koliko je Margita Stefanović bila voljena heroina rokenrola u cijeloj bivšoj Jugoslaviji, kao članica EKV-a. O njenom šarmu, kultnom statusu ali i ljudskim manama, bez bilo kakvog mistifikovanja ličnosti, makar ne u ovoj knjizi, čitamo iz pera autora Dušana Vesića koji otvoreno piše i o ovisnosti o drogama, te svjedoči o jednom prohujalom vremenu i jednom neprežaljenom bendu. Ivan Ivačković ističe kako je ovo, istovremeno, i “razorna priča o usponu i propasti jugoslovenske srednje klase, licu i naličju Beograda”. A najviše o neponovljivoj ličnosti i muzičarki kakva je bila naslovna junakinja.

Zoran Paunović: DOBA HEROJA (Geopoetika)

Knjiga eseja o suštastvenim vezama rokenrola i književnosti čiji su junaci heroji jednog i drugog svijeta, Džim Morison i Vilijam Blejk, Bob Dilan i Džejms Džojs, Federiko Garsija Lorka i Džerom Dejvid Selindžer itd. Opširnije o knjizi uglednog prevodioca, prof. engleske književnosti i aktuelnog člana za dodjelu NIN-ove nagrade, dr Zorana Paunovića, inače zaslužnog za rok ediciju unutar izdavačke kuće Geopoetika, čitajte ovde. "Doba heroja" jedina je knjiga eseja koja je upravo ušla u uži izbor za Vitalovu nagradu, među 15 inaslova od 150 kandidovanih romana/pripovjedaka/poezije...

Peti Smit: VOZ M (Geopoetika)

„Voz M“ je introspektivno putovanja kultne kantautorke, heroine rok muzike, po vlastitoj duši, sjećanjima, kafeima, gradovima i životu njenih bližnjih. A bližnji su ne samo njena porodica, već i Bertolt Breht, Silvija Plat, Artur Rembo, Frida Kalo, Nikola Tesla. Knjigu pohode i duhovi njenog voljenog supruga, brata, izgubljenog kaputa, kao i omiljene joj Murakamijeve knjige koju je zaboravila kraj aeorodromskog toaleta... Knjiga je izašla u izdanju Geopoetike, u ediciji Notni spisi u kojoj je 2015. objavljeno “Sakupljanje vune”, svojevrstan roman o odrastanju Peti Smit. "Voz M", koji je na neki način nastavak te poetske proze sjećanja i osjećanja, dopunjen je autorkinim melanholičnim fotografijama.

Džejms Elroj: MOJA MRAČNA MESTA (Laguna)

Knjiga koja je dijelom autobiografska proza a dijelom “tvrdokuvani” krimić u kojoj kao da “ukrštaju Rejmond Čendler i Kventin Tarantino” kako je to opisala Mičiko Kakutani, možda najslavnija ali i “najnemilosrdnija” američka književna kritičarka. Trebamo li pomenuti da je njen prikaz ove hibridne, hipnotičke proze o istrazi o ubistvu autorove majke pozitivan? Fikcija i fakti pomiješani su i provučeni kroz filter prepoznatljivog stila pisca “Crne Dalije”, a “Moja mračna mesta” su istovremeno i širi prikaz (duha) nasilja u predgrađu Los Anđelesa - mračna knjiga po kojoj bi se mogao snimiti moderan film noir.

Patrik Devit: BRAĆA SISTERS (Dibidus)

Crnohumorna pikarska pustolovina smještena u sredinu 19. vijeka, istovremeno brutalna i satirična, ispripovjedana u žanru vesterna. Patrik Devit, inače Kanađanin, duhovit je i na momente zaigran svojim šalama, a zatim iznenadi čitaoca pronicljivim poniranjem u um karaktera; glavni junaci su braća Sister (neprevodiva igra riječi u originalu), plaćene ubice, koji trebaju da likvidiraju izvjesnog Hermana K. Vorma. Dok se približavaju meti, na putu od Oregon sitija do Sakramenta, jedan od braće počinje da preispituje sebe i prirodu posla koji obavlja za nepoznatog naručioca… Prema nagrađivanoj knjizi je snimljen istoimeni uspješan film, što ne čudi s obzirom da je izvorni predložak veoma filmičan.

Bohumil Hrabal: MORITATI I LEGENDE (Laguna)

Knjiga dvanaest priča, prvi put prevedenih na srpski jezik, inspirisanih „krvavim“ poemama i legendama koje su se nekad pripovjedale na vašarima. Slušajući anegdote pričane u pivnicama i brbljanja u berbernicama u kojima se "rješavaju svjetska pitanja“, koristeći nadrealističke rasprave i pisma koja su mu slali čitaoci da bi euforično hvalili ili vulgarno vrijeđali njegova djela, Bohumil Hrabal pretvara glas naroda u groteske i balade u kojima veliča običnog čovjeka. Istovremeno dirljive i smiješne, kao i zastrašujuće i jezive što je češki autor iskristalisao iz lokalnog folklora.

Miljenko Jergović: SELIDBA (Booka)

Marko Tomaš: TRIDESET DEVETI MAJ (Lom)

Rajko Grlić: NEISPRIČANE PRIČE (Laguna)

Dejan Atanacković: ČOVEK BEZ JEZIKA (Besna kobila)

Džefri Judžinidis : MIDLSEKS (Dereta)

Džulijan Barns: JEDINA PRIČA (Geopoetika)

Silvija Plat: STAKLENO ZVONO (Laguna)

Andre Breton: NAĐA+ Manifest Nadrealizma (Kontrast)